Zgodnie z propozycją Zarządu Głównego, Rada Naczelna Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego w ramach obrad 17 listopada 2018 r. podjęła uchwałę ws. ustanowienia roku 2020 rokiem „100-lecia zaślubin Polski z morzem oraz powrotu Pomorza do Polski”. W styczniu 1920 roku cały obszar Pomorza radował powrót do macierzy po blisko 150 latach niewoli. Przez drugą połowę stycznia wojska generała Hallera wkraczały do kolejnych miejscowości, witane z entuzjazmem przez ich mieszkańców. Kartuzy, jako stolica Kaszub, również doświadczyły tych wydarzeń, wracając do niepodległej Polski. Rozpoczął się nowy etap w rozwoju miasta, które w ciągu następnych 100 lat przeobraziło się z niewielkiej wsi w tętniący życiem ośrodek administracyjny i kulturalny regionu.

Pierwsze lata po odzyskaniu niepodległości

Wraz z powrotem Pomorza do Polski w styczniu 1920 roku, Kartuzy stanęły przed wyzwaniami związanymi z budową nowych struktur państwowych na tym terenie. Pierwsze lata po odzyskaniu niepodległości to okres przemian społecznych, gospodarczych i kulturowych, które miały kluczowy wpływ na dalszy rozwój miasta. Wkraczające wojska polskie, pod dowództwem generała Hallera, były witane przez mieszkańców z ogromną radością, co symbolizowało powrót Kartuz do macierzy.

Rozpoczął się proces odbudowy i modernizacji infrastruktury, a także tworzenia nowych instytucji samorządowych i administracyjnych. Równolegle, rodziła się nowa tożsamość mieszkańców, którzy po latach zaborów mogli swobodnie kultywować tradycje i język kaszubski, stanowiący istotny element ich dziedzictwa Kaszub. Dynamiczny rozwój gospodarczy miasta opierał się na powstającej kulturze i tradycjach Kaszub, a także na postępującej urbanizacji i przemianach społecznych zachodzących w regionie.

Dzięki powrotowi historia Kartuz do macierzy, mieszkańcy mogli rozpocząć nowy etap w rozwoju swojego miasta, budując jego pozycję jako stolicy Kaszub. Nadchodzące lata przyniosły dalsze zmiany, które ukształtowały Kartuzy, jako ważny ośrodek administracyjny, gospodarczy i kulturalny dla całego regionu.

Utracone wsie powiatu wejherowskiego

Powrót Pomorza do Polski w 1920 roku nie obyło się bez bolesnych strat. Z powiatu wejherowskiego, do którego należały Kartuzy, Niemcy przejęli dziewięć obszarów dworskich i jedną gminę wiejską – Kniewo. Wsie takie jak Toliszczek, Prusewo, Brzyno, Strzebielinko, Czymanowo, Opalino, Rybno, Kolkowo oraz Kniewo, zamieszkiwane w większości przez ludność kaszubską, zostały oderwane od macierzy. Decydowała o tym przynależność religijna mieszkańców – katolicy byli uznawani za Polaków, a luteranie za Niemców.

Kaszubi, zarówno ci z Lęborskiego, jak i Bytowskiego, stali się przedmiotem konfrontacji dwóch wrogich nacji – niemieckiej i polskiej. Pomimo tych strat, Kartuzy i okolice zachowały silne więzi z kulturą i tradycjami Kaszub, stanowiącymi istotny element ich dziedzictwa regionalnego.

Według spisu z 1970 roku, osada Piekiełko była zamieszkiwana przez zaledwie 12 osób. W 1825 roku Piekiełko zostało odkupione przez rząd pruski, a w 1874 roku władze przeniosły tu nadleśnictwo, co zmniejszyło znaczenie tej miejscowości. Podczas okupacji hitlerowskiej Piekiełko było schronieniem dla lokalnego ruchu oporu, a w okolicy znajdowały się partyzanckie bunkry.

Przemiany społeczne i polityczne, jakie dokonały się na tych terenach, stanowią ważną część historii regionu. Pomimo bolesnych strat, dziedzictwo Kaszub przetrwało, zachowując swą tożsamość i wpływając na rozwój Kartuz jako stolicy tej unikatowej kultury.

Historia Kartuzy

Kartuzy, jako ośrodek miejski, mają długą i bogatą historia Kartuz sięgającą XIII wieku. Pierwsze wzmianki o istnieniu osady datowane są na 1258 rok, kiedy to wzmiankowany był klasztor kartuzów, od którego wzięła się nazwa miasta. W kolejnych wiekach dawne Kartuzy przechodziły pod panowanie różnych władców – od Piastów, przez Krzyżaków, aż po królestwo pruskie. Przez stulecia kształtowała się tu specyficzna tożsamość łącząca elementy kultury kaszubskiej i niemieckiej.

Mimo zmian politycznych, mieszkańcy Kartuz nieustannie pielęgnowali swoją kulturę i tradycje, stanowiące kluczowy składnik dziedzictwa Kaszub. Powrót miasta do niepodległej Polski w 1920 roku zapoczątkował nowy etap w jego historia regionu, kiedy Kartuzy mogły rozwijać się jako ośrodek administracyjny i gospodarczy, a także centrum kultury kaszubskiej.

Rozwój Kartuz jako stolicy Kaszub

Po powrocie do macierzy w 1920 roku, Kartuzy zaczęły dynamicznie rozwijać się jako ośrodek administracyjny i gospodarczy regionu. Miasto stopniowo przeobrażało się z niewielkiej wsi w tętniącą życiem stolicę Kaszub. Rozbudowywano infrastrukturę, powstawały nowe instytucje samorządowe i kulturalne. Kartuzy stały się centrum życia społecznego, politycznego i gospodarczego regionu.

Jednocześnie, pielęgnowano tutejsze tradycje i obyczaje kaszubskie, które zyskiwały coraz większy rozgłos. Miasto stało się ważnym ośrodkiem kultury i języka kaszubskiego, przyciągając liczne grono miłośników tej unikatowej spuścizny. W ciągu 100 lat Kartuzy przeszły niezwykłą przemianę, z małej wsi przekształcając się w nowoczesne, prężnie rozwijające się miasto – stolicę Kaszub.

Rozwój Kartuz jako Kaszubskiego ośrodka miejskiego był wspierany przez liczne inwestycje infrastrukturalne oraz instytucjonalne, które przyczyniły się do wzmocnienia pozycji Kartuz jako centrum administracyjnego, gospodarczego i kulturalnego regionu. Przemiany te doprowadziły do tego, że Kartuzy stały się znaczącym miastem na mapie Kaszub, oferującym różnorodną ofertę turystyczną i kulturalną.

Wniosek

Kartuzy, jako stolica Kaszub, stanowią doskonały przykład miasta, które w ciągu zaledwie 100 lat przeszło niezwykłą przemianę – od niewielkiej wsi do tętniącego życiem ośrodka administracyjnego, gospodarczego i kulturalnego regionu. Powrót Pomorza do niepodległej Polski w 1920 roku zapoczątkował nowy etap w rozwoju Kartuz, które z entuzjazmem witały wkraczające wojska polskie. W następnych dekadach miasto dynamicznie się rozbudowywało, tworząc nowoczesną infrastrukturę i instytucje.

Równocześnie, Kartuzy stały się centrum kultury i tradycji kaszubskich, pielęgnując dziedzictwo tej unikatowej społeczności. Dzisiejsze Kartuzy to przykład sukcesu, który łączy nowoczesność z zachowaniem lokalnej tożsamości i wartości regionalnych. Historia tego miasta stanowi fascynujący obraz przemian, jakie zaszły na Pomorzu w ciągu minionego stulecia.

Kartuzy, jako stolica Kaszub, to miasto, które skutecznie harmonizuje postęp z ochroną lokalnego dziedzictwa kulturowego. Jego rozwój pokazuje, że zachowanie tradycji i tożsamości regionalnej może iść w parze z nowoczesnością i dynamicznymi zmianami. Sięgając do korzeni, ale otwierając się na nowe wyzwania, Kartuzy są godnym reprezentantem Kaszub, łączącym przeszłość z teraźniejszością.