Kartuzy na torach – historia węzła kolejowego łączącego Kaszuby z Pomorzem

Już w połowie XIX wieku Kaszuby zaczęły łączyć się z resztą Pomorza za sprawą budowy pierwszych linii kolejowych. Przełomowym momentem był rok 1852, kiedy do Gdańska przybył pierwszy pociąg, zapoczątkowując rozwój sieci kolejowej na tym terenie. Wkrótce również w Kartuzach zaczęła powstawać nowa infrastruktura transportowa, która miała na celu połączenie regionu Kaszub z szerszym obszarem Pomorza.

Budowa kolei Kartuzy została zaplanowana na długość 19,515 km, z różnicą wysokości wynoszącą 109,76 m. Linia ta została uroczyście otwarta w 1914 roku, umożliwiając podróże z prędkościami przekraczającymi 100 km/h, jak wskazują badania prof. Władysława Koca z Politechniki Gdańskiej.

Linia kolejowa Kolej Kokoszkowska, która przebiegała przez Kartuzy, odegrała kluczową rolę w czasie II wojny światowej. Była wykorzystywana do transportu więźniów, a następnie do celów wojskowych aż do 1945 roku. Niestety, odcinek łączący Gdańsk z Kartuzami uległ zniszczeniu podczas walk, gdy wojska radzieckie dotarły do Gdańska w marcu 1945 roku.

Po zakończeniu wojny pojawiły się plany odbudowy Kolei Kokoszkowskiej. Już w 1947 roku pojawiły się wstępne propozycje stworzenia linii kolejowej łączącej Gdańsk z Gdynią. Ostatecznie w 1952 roku otwarto odcinek Gdańsk-Sopot, a rok później dołączono do niego połączenie Sopot-Gdynia.

Początki kolei na Kaszubach

Rozwój transportu kolejowego na Pomorzu rozpoczął się wraz z budową Kolei Wschodniej (Königliche Ostbahn) łączącej Berlin z Królewcem, z odgałęzieniem do Gdańska. Pierwsze połączenia kolejowe z Gdańska do Kartuz powstały w latach 1883-1886, przebiegając przez Pruszcz Gdański, Starą Piłę oraz Pszczółki do Kościerzyny. Były to inwestycje prywatnego kapitału, charakteryzujące się niewielkimi promieniami łuków poziomych i znacznymi pochyleniami podłużnymi, co wydłużało czas podróży.

Już w tamtym okresie dostrzeżono potrzebę utworzenia systemu kolei podmiejskich w okolicach Gdańska. Początki na Kaszubach datują się od 1886 roku, kiedy to rozpoczęto budowę pierwszych linii kolejowych łączących Kartuzy z Pomorzem. Dzięki tym inwestycjom, region Kaszub zyskał nowe połączenia Gdańsk-Kartuzy, przyspieszając rozwój transportu kolejowego w tym obszarze.

Kolej Kokoszkowska w okresie międzywojennym

W 1909 roku zatwierdzono plany budowy linii kolejowej Wrzeszcz-Stara Piła, która miała połączyć się z istniejącą linią Pruszcz Gdański-Kartuzy. Celem tej inwestycji było wyeliminowanie przejazdów kolejowych przez drogi na tym samym poziomie. Prace budowlane trwały do 1914 roku, a wówczas oddano do użytku „Ekspres Kaszubski”, kursujący cztery pary pociągów dziennie.

Po I wojnie światowej linia kolejowa Wrzeszcz-Stara Piła, znana jako Kolej Kokoszkowska, znalazła się na terenie Wolnego Miasta Gdańska. Ograniczenia nałożone przez to państwo spowodowały, że ruch na trasie spadł do zaledwie dwóch par pociągów dziennie. Budowa portu w Gdyni i nowej linii kolejowej omijającej Wolne Miasto Gdańsk doprowadziły do dalszego spadku znaczenia Kolei Kokoszkowskiej dla połączeń kolejowych na Pomorzu.

Warto wspomnieć, że w okresie międzywojennym planowano rozbudowę sieci transportu kolejowego na Kaszubach poprzez utworzenie tak zwanego „bajpasu kartuskiego”, który miał zapewnić nieprzerwane połączenie kolejowe z Trójmiastem. Niestety, plany te nie zostały zrealizowane, a Kolej Kokoszkowska odgrywała coraz mniejszą rolę w rozwoju transportu na tym obszarze.

Kolej Kartuzy podczas II wojny światowej

Po wybuchu II wojny światowej Kolej Kokoszkowska nadal funkcjonowała, służąc m.in. do transportu więźniów z podobozu KL Stutthof do Stoczni Gdańskiej. W 1945 roku, w obliczu zbliżających się wojsk radzieckich, Niemcy zniszczyli most nad Radunią oraz wiadukty kolejowe, powodując poważne uszkodzenia Kolej Kokoszkowska podczas II wojny. Po przejęciu kolei przez władze polskie w 1945 roku, priorytetem stało się przywrócenie połączenia na linii Kokoszki-Gdynia oraz trasie Pruszcz Gdański-Kartuzy przez Starą Piłę. Jednak odcinek z Wrzeszcza do Kokoszek pozostawał nieprzejezdny aż do 1946 roku, co stanowiło spore wyzwanie w odbudowie po wojnie.

Stacja kolejowa w Kartuzach została otwarta 1 listopada 1886 roku. Kasa biletowa na stacji przestała funkcjonować 28 czerwca 2002 roku. W 2017 roku powstał nowy budynek dworca w Kartuzach, a w 2022 roku wymiana pasażerska na stacji wynosiła 500-699 osób dziennie, w porównaniu do 2,000-3,000 osób w 2017 roku. Od listopada 2021 roku na specjalnie wybudowanym torze pomiędzy dworcem autobusowym a parkingiem stoi odrestaurowana lokomotywa Ty2, co jest dowodem na zniszczenia wojenne i odbudowę po wojnie.

Próby reaktywacji kolei Kartuzy po wojnie

W okresie powojennym regularnie podejmowano próby odbudowy zniszczonej linii kolejowej łączącej Kartuzy z Trójmiastem. W 1946 roku zapadła decyzja o demontażu zniszczonych odcinków i wykorzystaniu materiałów do odbudowy innej linii – Lębork-Maszewo. Początkowo zakładano utworzenie linii aglomeracyjnej Pruszcz Gdański-Wejherowo, a następnie zelektryfikowanego połączenia Gdańsk-Gdynia, które uruchomiono w latach 1952-1953. Składy na tej trasie pochodziły z Berlina, stanowiąc kontrybucję wojenną.

Choć plany dotyczące Szybkiej Kolei Miejskiej łączącej aglomerację Trójmiasta nie zostały w pełni zrealizowane, to w kolejnych latach podejmowano kolejne inicjatywy mające na celu przywrócenie połączeń kolejowych na Kaszubach. Niestety, większość z nich nie doczekała się pełnej realizacji z powodu ograniczeń finansowych i technicznych. Dziedzictwo dawnej Kolei Kokoszkowskiej pozostaje jednak ważną częścią historii tego regionu.

Połączenia kolejowe Kartuzy z Pomorzem

Przez długi czas Kartuzy pozostawały ważnym węzłem komunikacyjnym, z którego odjeżdżały pociągi do Gdyni, Chojnic, Bytowa i Kościerzyny. W latach 60. XX wieku z Kartuzy kursowały pociągi łączące się w Lipuszu, tworzące relacje Gdynia-Bytów i Gdynia-Chojnice. Niestety, w latach 90. XX wieku zlikwidowano większość lokalnych połączeń, ograniczając ruch do trasy Kościerzyna-Chojnice.

Na szczęście w ostatnich latach podjęto plany rozbudowy infrastruktury kolejowej na Kaszubach. Wartość prac modernizacyjnych wyniesie 1 253 589 722,58 zł netto, a zakończenie wszystkich robót jest planowane na 2027 rok. Przewiduje się skrócenie czasu podróży pociągów regionalnych na odcinku Kościerzyna – Gdańsk Osowa o około 12 minut. Po zakończeniu prac pociągi pasażerskie będą mogły osiągać prędkość do 140 km/h, a towarowe do 100 km/h.

Modernizacja linii nr 201 wraz z liniami stycznymi pozwoli na poprawę połączeń pasażerskich Kaszub z Trójmiastem i Bydgoszczą. Dodatkowo, planowana jest kontynuacja prac elektryfikacji linii kolejowych nr 229 Glincz – Kartuzy oraz nr 214 Somonino – Kartuzy, co wpłynie korzystnie na komunikację regionalną. Wszystkie te inwestycje mają na celu poprawę połączeń kolejowych Kartuzy z Pomorzem.

kolej Kartuzy – ważny węzeł komunikacyjny

Przez długi okres Kartuzy odgrywały kluczową rolę jako węzeł kolejowy na Kaszubach, łączący region z Pomorzem. Stacja w Kartuzach była istotnym miejscem, gdzie łączono i dzielono pociągi osobowe i towarowe, umożliwiając sprawną komunikację w regionie. Linie kolejowe obsługujące Kartuzy miały znaczenie nie tylko dla transportu pasażerskiego, ale również towarowego, wspierając m.in. rozwój lokalnego przemysłu.

Choć w późniejszym okresie rola węzła kolejowego Kartuzy spadła, to nadal pozostawał ważnym elementem infrastruktury transportowej Kaszub. Projekt Kolei Doliny Raduni, zakładający reaktywację połączeń na linii 229 z Glińczem, zdaje się przywracać znaczenie Kartuzy jako lokalnego węzła komunikacyjnego. Planowane inwestycje, takie jak elektryfikacja i modernizacja magistrali węglowej oraz linii PKM, wzmocnią rolę Kartuzy jako istotnego ośrodka dla połączeń regionalnych.

Znaczenie Kartuzy jako węzła kolejowego dla rozwoju transportu i komunikacji regionalnej na Kaszubach jest niepodważalne. Przywrócenie i wzmocnienie tej funkcji to kluczowy element modernizacji i rozwoju infrastruktury kolejowej w tym regionie.

Plany rozwoju infrastruktury kolejowej

W ostatnich latach podjęto konkretne plany rozbudowy linii kolejowych na Kaszubach. Jednym z kluczowych projektów jest budowa tzw. „bajpasu kartuskiego” – trasy objazdowej z Gdańska do Kartuz przez Gdańsk-Kokoszki i Starą Piłę. Ta inwestycja infrastrukturalna ma umożliwić kontynuację ruchu pociągów podczas planowanej elektryfikacji i rozbudowy linii 201 łączącej Gdynię, Kościerzynę i Bydgoszcz.

Równolegle realizowana jest elektryfikacja Pomorskiej Kolei Metropolitalnej, która ma docelowo połączyć Kartuzy z Trójmiastem. Całkowity koszt tego projektu wyniesie niemal 1,254 miliarda złotych netto. Wszystkie prace mają zostać ukończone do 2027 roku. Działania te mają na celu znaczącą poprawę połączeń kolejowych regionu Kaszub z głównymi ośrodkami Pomorza.

Ponad 140 tys. podróżnych korzysta obecnie z połączeń kolejowych z Kartuz, co czyni je ważnym węzłem komunikacyjnym. Plany dalszej rozbudowy infrastruktury kolejowej w tym regionie, w tym budowa nowych odcinków linii oraz elektryfikacja, mają na celu zwiększenie przepustowości, prędkości i bezpieczeństwa ruchu pociągów. Będzie to miało pozytywny wpływ na poprawę połączeń Kaszub z Trójmiastem i innymi ośrodkami Pomorza.

Wniosek

Podsumowując, artykuł ten ukazuje kluczową rolę, jaką kolej odegrała w rozwoju Kaszub i ich połączeniu z Pomorzem. Od początków budowy linii kolejowych w XIX wieku, przez okres prosperity Kolei Kokoszkowskiej w okresie międzywojennym i jej znaczenie podczas II wojny światowej, aż po powojenne próby reaktywacji – kolej pozostawała ważnym elementem infrastruktury transportowej regionu.

Choć w późniejszym okresie jej znaczenie zmalało, to obecnie podjęto plany rozbudowy i unowocześnienia sieci kolejowej na Kaszubach, mające na celu poprawę połączeń z Trójmiastem i innymi ośrodkami Pomorza. Realizacja tych inwestycji może przyczynić się do dalszego rozwoju gospodarczego i społecznego regionu, a tym samym wzmocnić znaczenie kolei dla przyszłości transportu na Kaszubach.

Kluczowe jest, aby plany rozwoju infrastruktury kolejowej zostały zrealizowane zgodnie z harmonogramem, umożliwiając efektywne i niezakłócone połączenia kolejowe Kaszub z resztą Pomorza. Tylko wtedy kolej będzie mogła w pełni odgrywać swoją rolę w stymulowaniu rozwoju gospodarczego i społecznego regionu w nadchodzących latach.

FAQ

Jaka była rola kolei w rozwoju Kartuzy i regionu Kaszub?

Kolej odegrała kluczową rolę w rozwoju Kartuzy i połączeniu regionu Kaszub z Pomorzem. Od początków budowy linii kolejowych w XIX wieku, przez okres prosperity Kolei Kokoszkowskiej w okresie międzywojennym i jej znaczenie podczas II wojny światowej, aż po powojenne próby reaktywacji – kolej pozostawała ważnym elementem infrastruktury transportowej regionu.

Kiedy i jak zaczęły się budować pierwsze linie kolejowe na Kaszubach?

Budowa pierwszych linii kolejowych na Kaszubach rozpoczęła się w połowie XIX wieku wraz z rozbudową Kolei Wschodniej (Königliche Ostbahn) z Berlina do Królewca z odgałęzieniem do Gdańska. Pierwsze połączenia kolejowe z Gdańska do Kartuz powstały w latach 1883-1886, prowadząc przez Pruszcz Gdański i Starą Piłę oraz przez Pszczółki do Kościerzyny.

Jaka była rola Kolei Kokoszkowskiej w okresie międzywojennym?

W okresie międzywojennym Kolej Kokoszkowska, łącząca Wrzeszcz (Gdańsk) z Kokoszkami, przeżywała rozkwit. Linia ta miała na celu eliminację skrzyżowań z drogami na poziomie. Po I wojnie światowej, gdy znalazła się na terenie Wolnego Miasta Gdańska, jej znaczenie nieco zmalało, ale nadal odgrywała ważną rolę w komunikacji regionu.

Jak wyglądała sytuacja kolei w Kartuzach podczas II wojny światowej?

Podczas II wojny światowej Kolej Kokoszkowska nadal funkcjonowała, służąc m.in. do transportu więźniów do Stoczni Gdańskiej z podobozu KL Stutthof. W 1945 r., w obliczu zbliżających się wojsk radzieckich, Niemcy zniszczyli most nad Radunią oraz wiadukty kolejowe.

Jakie były próby reaktywacji kolei w Kartuzach po II wojnie światowej?

Po przejęciu kolei przez władze polskie w 1945 r. priorytetem stało się przywrócenie połączenia na linii Kokoszki-Gdynia oraz trasie Pruszcz Gdański-Kartuzy przez Starą Piłę. Przez długi czas pojawiały się także pomysły odbudowy zniszczonej Kolei Kokoszkowskiej, jednak ostatecznie zrealizowano plany budowy linii aglomeracyjnej Pruszcz Gdański-Wejherowo oraz zelektryfikowanego połączenia Gdańsk-Gdynia.

Jakie były najważniejsze połączenia kolejowe Kartuzy z innymi miastami Pomorza?

Przez długi okres Kartuzy pełniły kluczową rolę jako węzeł kolejowy na Kaszubach, łączący region z Pomorzem. Z Kartuzy odjeżdżały pociągi do Gdyni, Chojnic, Bytowa i Kościerzyny, umożliwiając sprawną komunikację w regionie.

Jaka była rola Kartuzy jako węzła kolejowego na Kaszubach?

Stacja w Kartuzach była ważnym miejscem, gdzie łączono i dzielono pociągi osobowe i towarowe, umożliwiając sprawną komunikację w regionie. Linie kolejowe obsługujące Kartuzy miały znaczenie nie tylko dla transportu pasażerskiego, ale także towarowego, wspierając rozwój lokalnego przemysłu.

Jakie są plany rozwoju infrastruktury kolejowej na Kaszubach?

W ostatnich latach podjęto plany rozbudowy infrastruktury kolejowej na Kaszubach, w tym budowę tzw. „bajpasu kartuskiego” – trasy objazdowej z Gdańska do Kartuz przez Gdańsk-Kokoszki i Starą Piłę. Równolegle realizowana jest elektryfikacja Pomorskiej Kolei Metropolitalnej, która ma połączyć Kartuzy z Trójmiastem. Celem tych inwestycji jest poprawa połączeń kolejowych regionu Kaszub z głównymi ośrodkami Pomorza.